روابط ایران و سوئد در یک نگاه
ایران و سوئد در طول تاریخ در منطقه جغرافیایی خود از اهمیتی برجسته برخوردار بوده و در تحولات منطقه ای خود همواره پیشگام بوده اند. نقش برجسته هر دو کشور در مناطق جغرافیایی خود و عدم هیچگونه سابقه منفی و تنازع تاریخی-جغرافیایی بین مردم ایران و سوئد باعث گردید که درخت روابط بین دو کشور ستبر شده ریشه های این درخت مقاوم در بین قلوب مردم دو کشور ریشه دواند. بنوعی که علائق روابط را تداوم و تحکیم کرده، هر دو در گذر زمان از انگیزه کافی برای برقراری تماس و ارتقاء روابط برخوردار باشند.
تاریخ روابط دوجانبه قبل از انقلاب اسلامی:
علیرغم فاصله جغرافیایی قابل توجه، یک و نیم قرن مراودات سیاسی اقتصادی بازرگانی و فرهنگی ایران-سوئد تاریخچه ای غنی از روابط دوکشور را ترسیم میکند. اولین معاهده میان دو کشور با عنوان «معاهده تجارت ودوستی» که در سال 1875 میلادی به امضای معاون وقت وزارت خارجه سوئد رسید در زمره اولین موافقتنامه های سوئد با یک کشور شرقی محسوب میشود. دو دهه پس از این معاهده در سال 1896 (1275 شمسی) سفیر ایران در روسیه بعنوان سفیر اکردیته نزد پادشاهی سوئد منصوب شد. متعاقباً در سال 1920 (1298 شمسی) (قریب 100 سال پیش) روابط سیاسی دوکشور با گشایش رسمی سفارت ایران در استکهلم به سطح سفیر مقیم ارتقاء یافت. این روند با سفر سرهنگ یالمارسون سوئدی به ایران با هدف ساماندهی ژاندارمری ایران و امضای قرارداد دوستی میان دو کشور در تاریخ 6 خرداد 1308 شمسی (1929) و عهدنامه اقامت و تجارت در بیستم شهریور همان سال ادامه یافت. اشغال ایران در زمان جنگ دوم جهانی موجب وقفه رسمی در روابط دوکشور نشد و متعاقبا دو کشور در سال 1336 شمسی، سطح سفارتشان در سوئد و ایران را به سفارت کبری ارتقاء دادند. در سال 1347 (1968 میلادی) دو کشور با حذف روادید برای اتباع ایرانی و سوئدی موافقت کردند. پرنس پرنیل فرزند پادشاه سوئد در سال 1349 و پرنس کارل گوستاو ولیعهد وقت و پادشاه کنونی سوئد در سال 1971( سال 1350شمسی) به ایران سفر نمودند. سفر جناب آقای گوستاو شانزدهم پادشاه کنونی و ولیعهد وقت سوئد به ایران گامی در استحکام روابط در آن دوره بود. در همین سالهای پیش از انقلاب، وزیر خارجه وقت سوئد با سفر به تهران در سال 1353 شمسی در مورد توسعه مبادلات دو کشور با مقامات ایرانی مبادله نظر نمود.به موازات روابط سیاسی، همکاریهای اقتصادی دوکشور نیز ارتقاء یافت. قرارداد تکمیل راه آهن سراسری ایران با شرکت سوئدی-دانمارکی «کامپاکس» و امضاء قرارداد دیگری برای ساخت و توسعه بندر خرمشهر را میتوان از قراردادهای مهم عمرانی میان دو طرف دانست. شرکت صنعتی AB Motala Verkstad سوئدی نیز در مرداد ماه سال 1315 شمسی ساخت پل فلزی زیبای اهواز را به سرانجام رساند. این پل معلق که هم اکنون قدمتی 80 ساله در ایران دارد، از زیبایی خاصی برخوردار بوده و بر روی روخانه بزرگ کارون ساخته شده، نماد همکاریهای صنعتی بین دو کشور ایران وسوئد می باشد که در مرکز استان خوزستان ایران محل رفت وامد خودروها و پیاده هاست. شرکت بلبرینگ سازی SKFکه شهرتی جهانی دارد نیز درسال 1348 شمسی با امضای قراردادی، کارخانه بلبرینگ سازی در ایران تاسیس نمود. شرکت ملی صنایع فولاد ایران و شرکت بین المللی گرانگز سوئد هم در سال 1353 ضمن امضای یادداشت تفاهمی در زمینه اکتشاف مهندسی معدن و طراحی و ساخت کارخانه تغلیظ سنگ اهن و بهره برداری از معدن گل گهر ایران، همکاری خود را اغاز نمودند. در همین سال رئیس شورای صادرات سوئد در سفر به تهران در مورد تشکیل کمیسیون مشترک همکاریهای اقتصادی، فنی و علمی میان دو کشور با مقامات ایرانی به توافق رسید. مقامات اقتصادی و همچنین تجار بخش خصوصی دو کشور در دوران قبل از انقلاب اسلامی با برگزاری سه اجلاس کمیسیون مشترک در توسعه همکاریهای همه جانبه اقتصادی میان دو کشور تلاش وافری صورت دادند. متعاقباً درخرداد 1353 شمسی موافقتنامه حمل ونقل هوایی بین دو کشور امضا شد. در سال 1354 وزیر صنایع و معادن ایران در جریان سفر به سوئد یادداشت تفاهم بازرگانی- صنعتی بین دو کشور را با وزیر بازرگانی سوئد امضا کرد. در بخش فرهنگی نیز تشکیل کمیته ایران و سوئد، برقراری کرسی زبان فارسی در دانشگاه گوتنبرگ، مبادله بورس تحصیلی میان دو کشور و انتشار فرهنگ واژگان سوئدی به فارسی ازجمله همکاریهای فرهنگی میان دوکشور در دوره پیش از انقلاب اسلامی ایران بوده است.
روابط ایران و سوئد بعد از انقلاب اسلامی:
روابط دو کشور بعد از انقلاب اسلامی به رشد خود ادامه داده گرچه بعضاً افت وخیزهایی را شاهد بوده است. با ظهور و به نتیجه رسیدن انقلاب اسلامی ایران، سوئد در زمره اولین کشورهایی بود که انقلاب اسلامی ایران را به رسمیت شناخت. شروع جنگ تحمیلی عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، اولاف پالمه نخست وزیر بسیار برجسته و صلح خواه سوئدی را تشویق نمود تا بعنوان نماینده ویژه دبیرکل وقت سازمان ملل متحد به تهران سفر نموده و تلاش نماید جنگ خونین بین دو کشور ایران و عراق را متوقف نموده و صلح بین دو کشور برقرار کند. پس از آن فراخوان سفرای دو کشور بخاطر موضوع سلمان رشدی موجب شد وقفه ای محدود در روابط ایجاد شود. اما با سپری شدن این دوران و در پی دیدار وزرای خارجه دو کشور در حاشیه اجلاس کنفرانس غیر متعهدها در بلگراد، زمینه سفر پیرشوری قائم مقام وزیر خارجه سوئد به تهران در سال 1368 شمسی فراهم گردید و روابط بار دیگر اوج گرفت. در همین راستا بود که یکسال بعد (1369 شمسی) دکتر علی اکبر ولایتی وزیر خارجه وقت جمهوری اسلامی ایران به سوئد سفر نمود. حادثه حمله منافقین به محل سفارت جمهوری اسلامی ایران در استکهلم در فروردین ماه سال 1371 از رویدادهای ناگوار در روابط دو جانبه بود. اما طرف سوئدی بلافاصله وارد میدان شده و با اخراج عناصر اصلی این اقدام و جبران همه خسارات وارده، ضمن نشان دادن تعهد عملی اش به تعهدات بین المللی خود در چارچوب حقوق بین الملل، اراده راسخ خود را نسبت به توسعه وتحکیم روابط استکهلم با تهران نشان داد. بنابراین روابط تا بدانجا اوج گرفت که وزارتخارجه های دو کشور موافقت کردند که نسبت به دادن روادید مکرر به اتباع خود اقدام نمایند.دولت سوئد در دهه هفتاد شمسی به اتحادیه اروپایی ملحق شد و طبعاً روابطش با ایران نیز در آن چارچوب ادامه یافت اما حتی در چارچوب اتحادیه اروپا نیز روابط دو کشور رشد داشت. از جمله اینکه سوئد در دوران ریاستش بر اتحادیه اروپا در نیمه اول سال 2001 میلادی با برگزاری ششمین دور مذاکرات فراگیر میان جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپایی، اهتمام خود به گسترش روابط در سطح اروپایی را مورد تاکید قرار داد. استمرار این روند باعث دیدارها و سفرهای متعددی بین دو کشور گردیدد که از جمله سفر هانس دالگرن قائم مقام وقت وزارتخارجه سوئد و همچنین چند دور سفر اقای اوربان آهلین رئیس وقت کمیسیون سیاست خارجی پارلمان سوئد به تهران و مآلا آقای منوچهر متکی وزیر خارجه اسبق ایران به سوئد در سال 1386 شمسی را میتوان نام برد. سفر آقای منوچهر متکی در پاسخ به سفر خانم آنا لینده وزیر خارجه فقید سوئد صورت گرفت. متعاقبا آقای محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه وقت کشورمان در سال 1395 به استکهلم سفر نمود و پس از آن آقای استفان لوفن نخست وزیر وقت سوئد در بهمن ماه 1395 به کشورمان سفر کرد. در حال حاضر کمیته مشورتهای سیاسی به ریاست معاونین وزرای خارجه و همچنین کمیسیون مشترک اقتصادی میان دو کشور فعال است.
روابط اقتصادی بعد از انقلاب اسلامی رونق خوبی پیدا کرد و تا بدانجا ارتقاء یافت که پیش از تحریمهای ناعادلانه چند سال اخیر علیه جمهوری اسلامی ایران (منتهی به 2015)، تهران جایگاهی کاملا ویژه در بین شرکای اقتصادی سوئد در منطقه خاورمیانه یافت. در این دوران کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور در سطح دولتی برگزار شده و همواره نقش موثر و تشویق کننده ای برای توسعه مبادلات تجاری اقتصادی دو کشور در بخش های دولتی و خصوصی داشته است. این همکاریهای اقتصادی در دوران بعد از انقلاب اسلامی باعث تنوع بخشیدن به روابط شده بطوریکه بخش های متنوع و متعدد صنعتی، محیط زیست، انرژی تا محیط زیست و ارتباطات تلفنی را تحت پوشش قرار داده است. برگزاری اجلاسهای کمیسیون مشترک بستر لازم را برای اشنایی شرکتهای طرفین و امضاء قراردادهایی در زمینه سرمایه گذاری در معادن ایران، ساخت مشترک سکوی حفاری در دریای خزر، مونتاژ کامیونهای جدید ولوو در ایران، مونتاژ و سپس ساخت اتوبوس های اسکانیا، ساخت مشترک توربو کمپرسو، مشارکت شرکت اریکسون سوئد در گسترش شبکه تلفن همراه ایران ... فراهم نمود.
امضای موافقتنامه تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری در سال 2007 گام مهمی بود که گرایش طرفین را برای توسعه سرمایه گذاری نشان داد. اما همه این اقدامات با شروع تحریمهای سازمان ملل و نیز تحریم های یکجانبه اتحادیه اروپا در سال 2012 رو به کاهش نهاد به نوعی که روابط اقتصادی دو کشور که در چند سال قبل از 10.5 میلیارد کرون فراتر رفته و تراز معقولی بر روابط حاکم بود را بشدت کاهش داده، تراز ان را نیز نابسامان کرد.
با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1392 و انتخاب اقای دکتر روحانی، سوئد از انتخابات ایران به گرمی استقبال کرد. جناب اقای گوستاو شانزدهم پادشاه سوئد پیام تبریکی را برای اقای دکتر روحانی ارسال نمود و طی این مدت، روابط، گرمی بیشتری یافت. آقای کارل بیلت وزیر خارجه سابق سوئد دومین وزیر خارجه اروپایی بود که در بهمن 1393 به ایران رفت و با اقای دکتر ظریف دیدار نمود.
از همان ابتدای شروع مذاکرات هسته ای، سوئد از حامیان جدی این مذاکرات بوده و همواره از به نتیجه رسیدن این مذاکرات حمایت کرده و همزمان از برخی کارشکنی ها نیز انتقاد نموده است. با امضای موافقتنامه جامع هسته ای بین ایران و کشورهای 1+5 در ابتدای سال 2016، تبادل هیات های سیاسی و اقتصادی بین دو کشور سرعت گرفت. دیدار آقای میکائیل دامبرگ وزیر شرکتها و نوآوری در راس یک هیات تجاری 40 نفره در آذرماه 1394 از ایران، دیدار آقای ابراهیم بایلان وزیر انرژی در اردیبهشت 1395 از ایران، دیدار آقای دکتر ظریف وزیر امور خارجه ایران از سوئد در خرداد 1395 در راس یک هیات بزرگ تجاری 70 نفره، سفر آقای نوربخش معاون وزارت تعاون، کار رفاه اجتماعی و رئیس سازمان تامین اجتماعی ایران و نیز آقای واعظی وزیر ارتباطات و فنآوری به استکهلم در شهریور 1395 از مهمترین دیدارهای رسمی دو کشور در یکساله اخیر بوده است. آقای استفان لوون نخست وزیر سوئد بنا به دعوت رسمی آقای روحانی رئیس جمهور کشورمان در راس یک هیات 70 نفره متشکل از مقامات و مسئولین دولتی و نمایندگان 40 شرکت سوئدی در تاریخ 23 و 24 بهمن 1395 (11 و 12 فوریه 2017) از ایران دیدار نمود. وی در این سفر علاوه بر آقای روحانی با آیت ا... خامنه ای رهبر معظم انقلاب، آقای لاریجانی رئیس مجلس وخانم مولاوردی معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده ملاقات و گفتگو کرد. وی همچنین در این سفر دفتر نمایندگی شورای تجارت سوئد (بیزینس سوئدن) در ایران را افتتاح و در نشستی با نخبگان زن ایرانی حضور یافت و از کارخانه ماموت در قزوین که کامیونهای اسکانیا را مونتاژ می کند بازدید نمود.
مشارکت خیل عظیم ایرانیان در اقتصاد و سیاست سوئد در کنار روابط دولتی در ابعاد سیاسی اقتصادی، با افتخار باید گفت کشش نزدیکی بین دو ملت ایران و سوئد بحدی خوب بوده که بیش از یکصد هزار نفر از اتباع ایرانی رحل اقامت در سوئد گزیده و با مهاجرت به این کشور از ساکنان خوب، آرام و مسالمت جوی این کشور شده اند. حضور این جمعیت عظیم که هم اکنون بیش از یک درصد جمعیت سوئد را تشکیل میدهند، بخوبی نشانگر علائق فرهنگی مناسب و شکوهمند بین دو ملت می باشد بنوعی که میتوان گفت هم اکنون در هیچ وزارتخانه و سازمانی از سوئد نیست که نتوان افرادی را با ریشه ایرانی یافت. بدیهی است که این امر به آشنایی متقابل فرهنگ های طرفین نیز کمک نموده است. هم اکنون این مهاجران تحصیلکرده و باافتخار، تا بالاترین مدارج دولت و پارلمان سوئد، وزارتخانه های اقتصادی و شرکتهای مهم سوئدی نیز حضور دارند.
جامعه ایرانی مقیم سوئد از بهترین جوامع و اقلیتهایی هستند که در این کشور ساکن می باشند. این اقلیت وسیع، با صلح و صفا در کنار میزبانان گرامی خود زندگی کرده و هم اکنون در سطوح مختلف سیاسی اقتصادی سوئد حضور سازنده و چشمگیر دارند.